კულტურა
მიუხედავად ამისა, შეიძლება ითქვას, რომ აღდგომის აღნიშვნის ტრადიცია უფრო გადარჩა, ვიდრე - შობის. შობას მოეძებნა ალტერნატივა ახალი წლის სახით. აღდგომა - უალტერნატივო დარჩა. შეიძლება ამ უალტერნატივობამ და დღესასწაულთა შორის უნიკალურობამ განაპირობა მისი უძლეველობა.
მიუხედავად ამისა აღდგომას მაინც ვერ მოერივნენ.
მაინც როგორ "გადარჩა" აღდგომა და რატომ აღინიშნება იგი პოსტ საბჭოთა საქართველოში შობაზე უფრო პომპეზურად?
თეოლოგი ერეკლე თურქაძე აღნიშნავს, რომ აღდგომის დღესასწაულის საბჭოურმა დევნამ კრახი განიცადა "იმდენად, რამდენადაც სიკეთის, წესიერების, აბსოლიტური სოციალური სამართლიანობისა და სიყვარულის იდეისადმი, როგორც მარად მისაღწევი, ამოუწურავი, განმავითარებელი ფასეულობებისადმი ადამიანის ერთგულებას არ აქვს ალტერნატივა, მიუხედავად კაცობრიობის ისტორიის საპირისპირო პრაქტიკისა. ყოფითად არასამართლებლივ საბჭოურ იდეოლოგიას არ შეეძლო დაეჩლუნგებინა საზოგადოების აბსოლუტისკენ სწრაფვის ბუნებითი უნარი", - ამბობს თეოლოგი ერეკლე თურქაძე.
აღდგომის მიმართ ცენზურის „სხვაგვარი“ დამოკიდებულება შეიძლება იმითაც აიხსნება, რომ აღდგომა სიმბოლურად ახალი ადამიანის დაბადებას გულისხმობს. საბჭოეთიც ხომ თითქოს ამას ისახავდა მიზნად -ადამიანის შეცვლა გადაკეთებით იყო დაკავებული ოღონდ ხელოვნურად და ძალადობრივად.
საბჭოთა იდეოლოგებს იმის ილუზია გაუჩნდათ, რომ "აღდგომის მნიშვნელობა მეტად გავდა საბჭოთა კულტურას, რადგან ისიც ახალი ადამიანის, ხელახალი, დაჩაგრულის გამოცოცხლებაზე იყო ჩაჭიდებული. ამ გაგებით, ის ქრისტიანულ ნარატივში არ ეწერებოდა, როგორც შობა (კონკრეტული რამ, საწყისი ქრისტიანული მოდუსის)", - ამბობს ისტორიკოსი აკაკი კობახიძე.
ამასთან სიკვდილი და სასაფლაო ნაკლებად „კონტროლდებოდა“ იდეოლოგების მიერ.
"სიკვდილის ინდუსტრია (სასაფლაოები, რიტუალები და ა. შ.) სსრკ-ში იყო მიშვებული, როგორც მაშინ ამბობდნენ, თვითდინებაზე. ერთადერთი, რაც არსებობდა, იყო ომის გმირების და სახელმწიფო პერსონების დასაფლავება. დანარჩენს ფარავდა გაურკვეველი ტერმინი "სამოქალაქო პანაშვიდი" - თავისთავად აბსურდი. რატომ იყო ეს ასე, არ ვიცი. მაგრამ იყო. შესაბამისად, სააღდგომო რიტუალები რჩებოდა ხელუხლებელი... გარკვეული აზრით, რა თქმა უნდა. არსებობდა "კომკავშირული ქორწილები", მაგრამ არ არსებობდა "კომკავშირული გასვენება", - ამბობს აკაკი კობახიძე.
აღდგომის განსაკუთრებულობას ქრისტიანულ დღესასწაულებში და მისი „ბრწყინვალედ“ მოხსენიებას სხვა მოტივით ხსნიან თეოლოგები.
"თეოლოგიური თვალსაზრისით სწორედ ბრწყინვალე აღდგომაა ქრისტიანობის უმთავრესი და ყველაზე მნიშვნელოვანი დღესასწაული. ქრისტიანულ ეკლესიებში ევროპაშიც, აღმოსავლეთშიც ეს კარგად აქვთ გააზრებული და ამ მხრივ, დამოკიდებულება იდენტურია", - ამბობს თეოლოგი მირიან გამრეკელაშვილი.
თუმცა, აღნიშვნის პომპეზურობას იმდენად არა თეოლოგიური მიმართება განსაზღვრავს, რამდენადააც სხვა ფაქტორები: ტრადიცია, კულტურა, ტემპერამენტი, იქამდე კლიმატი და რიტმულობაც.
"ნებისმიერ რელიგიას თუ აღმსარებლობას გააჩნია საკუთარი რიტმულობა (ეორტაოლოგია), რომელიც ხშირად ადამიანის სიცოცხლის პერიოდს, ბუნების დროებასა და თვით ცივილიზაციის ციკლურობასთანაც კი არის კვეთაში. შობა არის დღესასწაული, რომლის გამოსახულებით სცენაზე წარმოდგენილია ოჯახი. ცივ ამინდში, მიუხედავად მიუსაფრობისა და სიდუხჭირისა, ხერხდება ალაგის გამოძებნა სადაც ცხოველების, მწყემსებისა და მზრუნველი "მშობლების" გარემოცვაში იბადება ყრმა იესო...დასავლეთ ევროპის კლიმატურ ზონაში, სადაც ზამთარი ძალიან ცივია, ბუნება სრულიად გარიდნებულია და ყველა თბილი კერიის ირგვლივ შემოკრებილი ოჯახური გარემოსკენ მიისწრაფვის, შობის ეს ხატება ძალიან მშობლიურია.
თბილი, მოსიყვარულე გარემო, ახალშობილი ბავშვი და ადამიანთა ერთობის ხილვა არის ის გზავნილი, რომელიც მკაცრი კლიმატის პირობებში მცხოვრებ ადამიანებს სულიერად ათბობს, იმედით აღავსებს და მთელი ზამთრის პერიოდში აძლებინებს. ანუ შობის შემთხვევაში კლიმატი, გარემო, ადამიანთა განწყობა, მშვიდი ემოციები და წლის პერიოდი ერთმანეთს ემთხვევა, რის გამოც, ამ არეალში შობამ უფრო დიდი კულტურული და კომუნალური დატვირთვა შეიძინა", - ამბობს მირიან გამრეკელაშვილი.
სამაგიეროდ, აღდგომის დღესასწაულს სხვა ტრადიცია და ტემპერამენტი დახვდა აღმოსავლეთში.
"აღდგომა შობისაგან განსხვავებით სიკვდილზე სიცოცხლის გამარჯვების, ბუნების გამოღვიძების, ეიფორიის და სინათლის დღესასწაულია. აღმოსავლეთის ბუნებაცა და კულტურაც ასეთია: ბობოქარი, ეიფორიული, სპონტანური, ჭარბად ემოციური. შესაბამისად,
აღდგომის აღნიშვნამ აქ უფრო მძლავრი და მასშტაბური ხასიათი მიიღო. შემთხვევით არაა აღმოსავლური ტრადიცია სააღდგომო ლიტურგიაზე ცეცხლმოკიდებული ჩირაღდნების პროცესია, ლიტანიობა და ასე შემდეგ. მეორეს მხრივ აღმოსავლეთის ქვეყნების უმრავლესობა დღემდე ძირითადად აგრარულ საზოგადოებას წარმოადგენს, სადაც ბუნებასთან კავშირი და წინაპრების კულტი გაცილებით ძლიერია, ვიდრე ინდუსტრიულ საზოგადოებებში. აღდგომა ხომ სწორედ წინაპართა კვლავ ხილვის იმედის დღესასწაულიცაა", - მიაჩნია მირიან გამრეკელაშვილს.
აღდგომა იმედის დღსასწაულია, იმედი, რომელიც „ყველაზე ბოლოს კვდება. ან საერთოდ არ კვდება - აღდგომამ აქაც შეიტანა კორექტივები.
აღდგომა, რომელიც ყველაზე ბოლოს „კვდება“
10:10 / 19.04.2020
აღდგომა საბჭოთა კავშირში დევნილი
დღესასწაული იყო. შეიძლება იმაზე მეტად დემონიზებული, ვიდრე შობის
დღესასწაული.
მიუხედავად ამისა, შეიძლება ითქვას, რომ აღდგომის აღნიშვნის ტრადიცია უფრო გადარჩა, ვიდრე - შობის. შობას მოეძებნა ალტერნატივა ახალი წლის სახით. აღდგომა - უალტერნატივო დარჩა. შეიძლება ამ უალტერნატივობამ და დღესასწაულთა შორის უნიკალურობამ განაპირობა მისი უძლეველობა.
აღდგომის აღნიშვნის ტრადიციას ბევრი მიმდევარი ყავდა საბჭოთა
საქართველოში, მიუხედავად იმისა, რომ ეს გარკვეულ გაბედულებას
გულისხმობდა. თუკი შობა სახლში შეიძლებოდა ეზეიმათ, ოჯახის
გარემოცვაში, აღდგომა სახლიდან გასვლას, საკუთარი რწმენა-წარმოდგენის
სახალხო - საჯაროდ გამოხატვას გულისხმობდა. შესაბამისად, აღდგომის
დღესასწაულის მოზეიმე პირი დევნისთვის მთავარ სამიზნედ იქცეოდა.
მიუხედავად ამისა აღდგომას მაინც ვერ მოერივნენ.
მაინც როგორ "გადარჩა" აღდგომა და რატომ აღინიშნება იგი პოსტ საბჭოთა საქართველოში შობაზე უფრო პომპეზურად?
თეოლოგი ერეკლე თურქაძე აღნიშნავს, რომ აღდგომის დღესასწაულის საბჭოურმა დევნამ კრახი განიცადა "იმდენად, რამდენადაც სიკეთის, წესიერების, აბსოლიტური სოციალური სამართლიანობისა და სიყვარულის იდეისადმი, როგორც მარად მისაღწევი, ამოუწურავი, განმავითარებელი ფასეულობებისადმი ადამიანის ერთგულებას არ აქვს ალტერნატივა, მიუხედავად კაცობრიობის ისტორიის საპირისპირო პრაქტიკისა. ყოფითად არასამართლებლივ საბჭოურ იდეოლოგიას არ შეეძლო დაეჩლუნგებინა საზოგადოების აბსოლუტისკენ სწრაფვის ბუნებითი უნარი", - ამბობს თეოლოგი ერეკლე თურქაძე.
აღდგომის მიმართ ცენზურის „სხვაგვარი“ დამოკიდებულება შეიძლება იმითაც აიხსნება, რომ აღდგომა სიმბოლურად ახალი ადამიანის დაბადებას გულისხმობს. საბჭოეთიც ხომ თითქოს ამას ისახავდა მიზნად -ადამიანის შეცვლა გადაკეთებით იყო დაკავებული ოღონდ ხელოვნურად და ძალადობრივად.
საბჭოთა იდეოლოგებს იმის ილუზია გაუჩნდათ, რომ "აღდგომის მნიშვნელობა მეტად გავდა საბჭოთა კულტურას, რადგან ისიც ახალი ადამიანის, ხელახალი, დაჩაგრულის გამოცოცხლებაზე იყო ჩაჭიდებული. ამ გაგებით, ის ქრისტიანულ ნარატივში არ ეწერებოდა, როგორც შობა (კონკრეტული რამ, საწყისი ქრისტიანული მოდუსის)", - ამბობს ისტორიკოსი აკაკი კობახიძე.
ამასთან სიკვდილი და სასაფლაო ნაკლებად „კონტროლდებოდა“ იდეოლოგების მიერ.
"სიკვდილის ინდუსტრია (სასაფლაოები, რიტუალები და ა. შ.) სსრკ-ში იყო მიშვებული, როგორც მაშინ ამბობდნენ, თვითდინებაზე. ერთადერთი, რაც არსებობდა, იყო ომის გმირების და სახელმწიფო პერსონების დასაფლავება. დანარჩენს ფარავდა გაურკვეველი ტერმინი "სამოქალაქო პანაშვიდი" - თავისთავად აბსურდი. რატომ იყო ეს ასე, არ ვიცი. მაგრამ იყო. შესაბამისად, სააღდგომო რიტუალები რჩებოდა ხელუხლებელი... გარკვეული აზრით, რა თქმა უნდა. არსებობდა "კომკავშირული ქორწილები", მაგრამ არ არსებობდა "კომკავშირული გასვენება", - ამბობს აკაკი კობახიძე.
აღდგომის განსაკუთრებულობას ქრისტიანულ დღესასწაულებში და მისი „ბრწყინვალედ“ მოხსენიებას სხვა მოტივით ხსნიან თეოლოგები.
"თეოლოგიური თვალსაზრისით სწორედ ბრწყინვალე აღდგომაა ქრისტიანობის უმთავრესი და ყველაზე მნიშვნელოვანი დღესასწაული. ქრისტიანულ ეკლესიებში ევროპაშიც, აღმოსავლეთშიც ეს კარგად აქვთ გააზრებული და ამ მხრივ, დამოკიდებულება იდენტურია", - ამბობს თეოლოგი მირიან გამრეკელაშვილი.
თუმცა, აღნიშვნის პომპეზურობას იმდენად არა თეოლოგიური მიმართება განსაზღვრავს, რამდენადააც სხვა ფაქტორები: ტრადიცია, კულტურა, ტემპერამენტი, იქამდე კლიმატი და რიტმულობაც.
"ნებისმიერ რელიგიას თუ აღმსარებლობას გააჩნია საკუთარი რიტმულობა (ეორტაოლოგია), რომელიც ხშირად ადამიანის სიცოცხლის პერიოდს, ბუნების დროებასა და თვით ცივილიზაციის ციკლურობასთანაც კი არის კვეთაში. შობა არის დღესასწაული, რომლის გამოსახულებით სცენაზე წარმოდგენილია ოჯახი. ცივ ამინდში, მიუხედავად მიუსაფრობისა და სიდუხჭირისა, ხერხდება ალაგის გამოძებნა სადაც ცხოველების, მწყემსებისა და მზრუნველი "მშობლების" გარემოცვაში იბადება ყრმა იესო...დასავლეთ ევროპის კლიმატურ ზონაში, სადაც ზამთარი ძალიან ცივია, ბუნება სრულიად გარიდნებულია და ყველა თბილი კერიის ირგვლივ შემოკრებილი ოჯახური გარემოსკენ მიისწრაფვის, შობის ეს ხატება ძალიან მშობლიურია.
თბილი, მოსიყვარულე გარემო, ახალშობილი ბავშვი და ადამიანთა ერთობის ხილვა არის ის გზავნილი, რომელიც მკაცრი კლიმატის პირობებში მცხოვრებ ადამიანებს სულიერად ათბობს, იმედით აღავსებს და მთელი ზამთრის პერიოდში აძლებინებს. ანუ შობის შემთხვევაში კლიმატი, გარემო, ადამიანთა განწყობა, მშვიდი ემოციები და წლის პერიოდი ერთმანეთს ემთხვევა, რის გამოც, ამ არეალში შობამ უფრო დიდი კულტურული და კომუნალური დატვირთვა შეიძინა", - ამბობს მირიან გამრეკელაშვილი.
სამაგიეროდ, აღდგომის დღესასწაულს სხვა ტრადიცია და ტემპერამენტი დახვდა აღმოსავლეთში.
"აღდგომა შობისაგან განსხვავებით სიკვდილზე სიცოცხლის გამარჯვების, ბუნების გამოღვიძების, ეიფორიის და სინათლის დღესასწაულია. აღმოსავლეთის ბუნებაცა და კულტურაც ასეთია: ბობოქარი, ეიფორიული, სპონტანური, ჭარბად ემოციური. შესაბამისად,
აღდგომის აღნიშვნამ აქ უფრო მძლავრი და მასშტაბური ხასიათი მიიღო. შემთხვევით არაა აღმოსავლური ტრადიცია სააღდგომო ლიტურგიაზე ცეცხლმოკიდებული ჩირაღდნების პროცესია, ლიტანიობა და ასე შემდეგ. მეორეს მხრივ აღმოსავლეთის ქვეყნების უმრავლესობა დღემდე ძირითადად აგრარულ საზოგადოებას წარმოადგენს, სადაც ბუნებასთან კავშირი და წინაპრების კულტი გაცილებით ძლიერია, ვიდრე ინდუსტრიულ საზოგადოებებში. აღდგომა ხომ სწორედ წინაპართა კვლავ ხილვის იმედის დღესასწაულიცაა", - მიაჩნია მირიან გამრეკელაშვილს.
აღდგომა იმედის დღსასწაულია, იმედი, რომელიც „ყველაზე ბოლოს კვდება. ან საერთოდ არ კვდება - აღდგომამ აქაც შეიტანა კორექტივები.
მსგავსი სიახლეები
11:12 / 09.03.2024
ქუთაისში, 10 მარტს, ფილმის ,“ქუთაისის კათოლიკეები - უწინ და დღეს”,
პრეზენტაცია გაიმართება.
15:27 / 14.02.2024
20 თებერვალს, ქუთაისის ოპერის თეატრის დამაარსებლის თეიმურაზ
კობახიძის დაბადებიდან ასი წლისადმი მიძღვნილი კონცერტი
გაიმართება.
ეკონომიკის სიახლეები
მოცემული ვებ გვერდი „ჯუმლას" ძრავზე შექმნილი უნივერსალური კონტენტის მენეჯმენტის სისტემის (CMS) ნაწილია. ის USAID-ის მიერ დაფინანსებული პროგრამის "მედია გამჭვირვალე და ანგარიშვალდებული მმართველობისთვის" (M-TAG) მეშვეობით შეიქმნა, რომელსაც „კვლევისა და გაცვლების საერთაშორისო საბჭო" (IREX) ახორციელებს. ამ ვებ საიტზე გამოქვეყნებული კონტენტი მთლიანად ავტორების პასუხისმგებლობაა და ის არ გამოხატავს USAID-ისა და IREX-ის პოზიციას.
This web page is part of Joomla based universal CMS system, which was developed through the USAID funded Media for Transparent and Accountable Governance (MTAG) program, implemented by IREX. The content provided through this web-site is the sole responsibility of the authors and does not reflect the position of USAID or IREX.
ავტორის/ავტორების მიერ საინფორმაციო მასალაში გამოთქმული მოსაზრება შესაძლოა არ გამოხატავდეს "საქართველოს ღია საზოგადოების ფონდის" პოზიციას. შესაბამისად, ფონდი არ არის პასუხისმგებელი მასალის შინაარსზე.
მასალის გამოყენების პირობები